Startpagina >>> Ecosysteemdiensten >>> Verbetering luchtkwaliteit
Beschrijving van…
Voedselproductie
Wildbraadproductie
Houtproductie
Productie biomassa-energie
Waterproductie
Natuurlijke waterzuivering
Natuurlijke bestuiving
Natuurlijke plaagcontrole
Bodemvruchtbaarheid
Verbetering luchtkwaliteit
Vermindering geluidsoverlast
Vermindering van erosie
Overstromingsbeheer
Kustbescherming
Regulatie van globaal klimaat
Groene ruimte voor recreatie
Verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen
Definitie van verbetering van de luchtkwaliteit
De afvang van fijn stof en gasvormige polluenten door vegetatie via de processen van droge en natte depositie.
Toelichting
Een brongerichte aanpak van luchtvervuiling zorgt voor een verminderde uitstoot van polluenten. Er zijn verschillende biologische en fysicochemische luchtzuiveringstechnieken die bijzonder efficiënt luchtpolluenten aan de bron filteren (met een reductie-efficiëntie tussen 50 en 100%). Sterk geconcentreerde polluenten in de luchtstroom kunnen daarbij selectief verwijderd worden. Deze technologieën zijn bijzonder efficiënt, maar zijn niet meer van toepassing eens de polluent in het milieu verspreid is. Eens de dispersie in het milieu heeft plaatsgevonden, kan de blootstelling aan de polluenten verminderd worden door afvang door groenelementen. Hoewel de zuiveringsefficiëntie lager is dan bij brongerichte technologische oplossingen, kunnen ecosystemen hierbij een zekere rol spelen. Groenelementen dragen bij aan het neerslaan en de opname van vervuilende stoffen uit de lucht. De bijdrage van ecosystemen aan de daling van polluent-concentraties en bijgevolg een gezondere leefomgeving, is een ecosysteemdienst. De ecosysteemdienst "regulatie van luchtkwaliteit" omvat de afvang van fijn stof en andere polluenten door vegetatie. Vegetatie is in staat fijn stof en gasvormige polluenten uit de lucht in te vangen via 2 belangrijke processen (zie desbetreffende NARA-hoofdstuk voor een gedetailleerde bespreking):- Depositie (ofwel “verticaal transport”) op ruwe vegetaties of oppervlaktes: zowel droge als natte depositie (zie desbetreffende NARA-hoofdstuk);
- Afvang door lijnvormige groenelementen of stedelijk groen.
Referenties
- Aanvullen...
Waarom is deze dienst belangrijk
Vlaanderen is een regio met een relatief hoge mate van luchtverontreiniging (Van Steertegem, 2009). Er is een algemene consensus dat de huidige luchtkwaliteit een zeer groot effect heeft op de volksgezondheid (Torfs et al, 2006; Buekers et al., 2012). Dit effect is voornamelijk geassocieerd met blootstelling aan fijn stof dat verantwoordelijk is voor ongeveer 75% van de totale milieu gerelateerde ziektelast in Vlaanderen. Voor wat fijn stof betreft, behoort Vlaanderen samen met Zuid-Nederland, het Duitse Ruhrgebied, Noord Italië en een aantal Oost-Europese landen (Polen, Tsjechië, Slovakije, Bulgarije) tot de meest vervuilde regio’s van Europa (EEA, 2013). Ook de negatieve gezondheidseffecten die worden geassocieerd met concentraties van fijn stof (PM2.5) (voornamelijk afkomstig van uitstoot door transport) zijn in Vlaanderen bij de hoogste in Europa. De luchtverontreiniging in Vlaanderen is het resultaat van enerzijds grensoverschrijdende luchtverontreiniging en anderzijds Vlaamse emissies. Industrie, transport en landbouw zijn de belangrijkste sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van luchtpolluenten. De gebruikers of begunstigden van deze dienst zijn inwoners van Vlaanderen die een gezondheidsrisico lopen. Sommige effecten van luchtverontreiniging treffen de ganse bevolking, terwijl andere effecten enkel aangetoond zijn bij subpopulaties zoals jongeren met astma of ouderen. Bij deze gevoelige personen, zoals astmapatiënten, kinderen, ouderen, eventueel personen die zwaar fysieke arbeid verrichten of sporten bij hoge concentraties van PM2.5 of ozon, is de reële impact groter dan bij anderen. Het is tevens mogelijk dat een subpopulatie een verhoogd kankerrisico heeft bij blootstelling aan relatief lage dosissen van PAK’s of andere stoffen (MIRA, 2007). Gezondheidseffecten van 3 belangrijke verontreinigende stoffen op een rijtje:- NO2 is een polluent die in de eerste plaats het ademhalingsstelsel zal beïnvloeden. Korte-termijn-blootstelling kan bij gevoelige bevolkingsgroepen resulteren in een verminderde longfunctie. Lange-termijn-blootstelling kan leiden tot verhoogde gevoeligheid voor infecties aan de luchtwegen (EEA, 2013);
- Chronische blootstelling aan PM verhoogt het risico op het ontwikkelen van cardiovasculaire en respiratoire ziektes, evenals longkanker (EEA, 2013). Er is ook evidentie voor korte-termijn-effecten van PM op de volksgezondheid (WHO, 2013). De huidige concentraties PM10, waaraan zowel de stedelijke als de plattelandsbevolking worden blootgesteld, hebben schadelijke effecten op de gezondheid (MIRA, 2007);
- Hoge O3 concentraties in de lucht kunnen leiden tot respiratoire gezondheidsproblemen zoals ademhalingsproblemen, astma, verminderde longfunctie en andere longziekten. Korte-termijnstudies tonen aan dat de huidige zomerconcentraties in Europa tot een grotere mortaliteit en morbiditeit (ziektecijfer) kunnen leiden. Er is ook nieuwe bewijskracht dat ook lange-termijn-blootstelling aan ozon de gezondheid negatief kan beïnvloeden (WHO, 2013).
Referenties
- Referenties aanvullen...
Gradiënt groen/grijs
Niet van toepassing...Referenties
- Referenties aanvullen...
Enkele belangrijke vaststellingen
Kort samengevat zijn hier alvast enkele van de belangrijkste vaststellingen uit het NARA-T-2014-rapport (bron, 2014):- Luchtvervuiling is een belangrijk item in Vlaanderen. Vooral fijn stof heeft een groot aandeel in de milieu-gerelateerde ziektelast. Zowel Vlaamse als buitenlandse bronnen dragen tot de hoge fijn stof concentraties bij. De sectoren transport, industrie en landbouw hebben het belangrijkste aandeel in de Vlaamse emissie van fijn stof (PM10).
- Ecosystemen hebben een luchtzuiverende werking door de verwijdering van polluenten uit de lucht via het proces van depositie. Vooral in bossen zullen meer polluenten neerslaan, waarbij naaldbomen belangrijker zijn voor de verwijdering van fijn stof en loofbomen beter gasvormige polluenten opnemen.
- Modelleerwerk toont aan dat de verlaging van polluentconcentraties door afvang via groenelementen beperkt is in verhouding tot brongerichte technologische luchtzuiveringstechnieken. Bovendien worden verkeersemissies bestaande uit de kleine fijn stof fractie (PM2.5) en NO2 minder goed afgevangen door vegetatie.
- De meerwaarde van groenelementen moet vooral gezocht worden in het feit dat de afvang zich niet tot één polluent beperkt. Een goede boomsoortenmenging (naald- en loofbos) levert daarbij een betere multi-polluent verwijdering op.
- In steden kunnen bomenrijen verhoogde polluentconcentraties veroorzaken, omdat ze zorgen voor verminderde ventilatie onder hun kruinen (street canyon effect).
- Ondanks de dalende trend van bepaalde polluenten zoals SO2, blijven de concentraties van andere polluenten, zoals PM, O3 en NO2, hoog. Hieruit blijkt de noodzaak van zowel brongerichte maatregelen als afvang door vegetatie.
- Beleidsmaatregelen en normstelling m.b.t. luchtkwaliteit zijn vooral gericht op een brongerichte aanpak, waarbij een vermindering van de uitstoot van polluenten centraal staat.
- De afvang van stikstof uit de lucht door bossen, kan leiden tot nitraatuitspoeling en verzuring van de bodem. Dit leidt op zijn beurt tot biodiversiteitsverlies, bodemdegradatie en vermindering van de (grond)bodemwaterkwaliteit. Het gebruik van de ESD bij te hoge polluentconcentraties kan een negatief effect hebben op andere ecosysteemdiensten die het bos levert.
- De efficiëntie van de afvang door groenelementen van PM, ozon en NO2 moet beter bestudeerd worden om de repercussie op luchtconcentratiedalingen nauwkeuriger in te kunnen schatten. Er zijn indicaties dat het luchtzuiverend vermogen van vegetatie afneemt bij blootstelling aan hoge concentraties van polluenten. Tevens zijn bepaalde depositiemechanismen van fijn stof, zoals resuspensie, bij hoge windsnelheden onvoldoende bestudeerd bij de verschillende landgebruiksklassen. De negatieve feedbackmechanismen en complexe depositiepatronen zijn momenteel te weinig in de modellen ingebouwd om de afvang van PM, ozon en NO2 door groenelementen en andere landgebruiksklassen te kwantificeren.
Referenties
- Aanvullen...
Foto's en sfeerbeelden
- Luchtzuivering door bomen (© Wim Verheyden)
- Luchtzuivering door bomen (© Wim Verheyden)
- Zuivere lucht als baat van natuur en landschap (© Wim Verheyden)
- Vervuilde lucht boven verstedelijkt gebied (© Wim Verheyden)
Relevante kaarten
De volgende kaartlagen kunnen relevant zijn bij een beoordeling van de dienst "verbetering van de luchtkwaliteit":- Aanbod (potentieel):
- synthesekaart potentieel aanbod regulatie van luchtkwaliteit (NARA);
- ruwheidskaart Vlaanderen (NARA);
- Waardering:
- hoge schatting van de hoeveelheid afgevangen fijnstof in kg per ha (Ecoplan);
- lage schatting van de hoeveelheid afgevangen fijnstof in kg per ha (Ecoplan).
- de kaart met de bosleeftijd (Geopunt);
- de digitale boswijzer 2013 (Geopunt);
- de groenkaart Vlaanderen (Geopunt);
- diverse historische bebossingskaarten:
- de digitale boswijzer 2010 (Geopunt);
- de groenkaart Vlaanderen 2010 (Geopunt);
- de kaart met Stedelijk groen 2002-2003 (Geopunt);
- de boskarteringskaart 2000 (Geopunt);
- de boskarteringskaart 1990 (Geopunt);
- de kaart met bebossing op de topografische kaart 1910-1940 (Geopunt);
- de kaart met bebossing op de Vandermaelenkaart 1846-1854 (Geopunt);
- de kaart met bebossing op de Ferrariskaart 1771-1778 (Geopunt).
- regulatie van het globaal klimaat: o.a. kaarten met de huidige koolstofvoorraad in de bodem voor bos en ander groen (NARA);
- recreatie: o.a. kaart m.b.t. aanbod buurt- en wijkgroen (NARA) en kaart met de atlas der buurtwegen (Geopunt).
Extra informatie
Kort overzicht van enkele recente projecten (bv. LNE, LV, ILVO, VLM, Inagro, INBO, provincies, ... en andere partners) met links naar de desbetreffende websites/rapporten.Foto’s in de hoofding: www.pixabay.com
Laatste update: 23/08/2017